Расширенный поиск
2 Декабря  2023 года
Логин: Регистрация
Пароль: Забыли пароль?
  • Чомартны къолун джокълукъ байлар.
  • Хатерли къул болур.
  • Ётген ёмюр – акъгъан суу.
  • Рысхы – насыбха къор.
  • Ашарыкъда сайлагъаннга – чий гырджын.
  • Кёзню ачылгъаны – иги, ауузну джабылгъаны – иги.
  • Джахил болса анасы, не билликди баласы?
  • Таукел адам тау тешер.
  • Этни да ашады, бетни да ашады.
  • Чабакъгъа акъыл, табагъа тюшсе келеди.
  • Тай асырагъан, атха минер.
  • Атадан ёксюз – бир ёксюз, анадан ёксюз – эки ёксюз.
  • Миллетни бойну – базыкъ, аны бла кюрешген – джазыкъ.
  • Джашынгы кесинг юретмесенг, джашау юретир.
  • Алим болгъандан эсе, адам болгъан къыйынды.
  • Къозулугъунда тоймагъан, къойлугъунда тоймаз.
  • Нарт сёз – тилни бети.
  • Этек чакъмакълары баш джаргъан, сёлешген сёзлери таш джаргъан.
  • Къонакъ аз олтурур, кёб сынар.
  • Иши джокъну, сыйы джокъ.
  • Ауругъанны сау билмез, ач къарынны токъ билмез.
  • Билмегенинги, билгеннге сор.
  • Къошда джокъгъа – юлюш джокъ.
  • Аман къатын сабий табса, бий болур…
  • Зар адам ашынгы ашар, кесинги сатар.
  • Башланнган иш битер, къымылдагъан тиш тюшер.
  • Къарын къуру болса, джюрек уру болур.
  • Ач отунчуну ачыуу – бурнунда.
  • Къызны минг тилер, бир алыр.
  • Бал – татлы, балдан да бала – татлы.
  • Туз, гырджын аша, тюзлюк бла джаша.
  • Сагъышы джокъ – джукъучу, акъылы джокъ – къаугъачы.
  • Тил – кесген бычакъ, сёз – атылгъан окъ.
  • Къуру гыбыт бек дыгъырдар.
  • Келинин тута билмеген, къул этер, къызын тута билмеген, тул этер.
  • Къулакъдан эсе, кёзге ышан.
  • Иги сёз – джаннга азыкъ, аман сёз башха – къазыкъ.
  • Ёгюзню мюйюзюнден тутадыла, адамны сёзюнден тутадыла.
  • Эри аманны, къатыны – аман.
  • Ашда уялгъан – мухар, ишде уялгъан – хомух.
  • Ана къолу ачытмаз.
  • Уллу сёзде уят джокъ.
  • Джаралыны джастыгъында сау ёлюр.
  • Адам туугъан джеринде, ит тойгъан джеринде.
  • Адам къаллай бир ишленмесе, аллай бир кесин уллу кёреди.
  • Къыйынлы джети элни къайгъысын этер.
  • Уруну арты – къуру.
  • Соргъан айыб тюлдю, билмеген айыбды.
  • Баланы адам этген анады.
  • Юреннген ауруу къалмаз.

АГУНА - волшебная чаша нартов

23.05.2019 0 4038  Акбаев Х.М.

АГУНА – нартланы сейирлик джыккырчыкълары; хапар айтхан ётюрюк къошмаса, агуна кеси кесинден юч кере толуб, юч кере да тышына тёгюлгенди; Амалтеяны юсюнден рум айтыўладагъы берекет мюйюз бла (агуна да аныча кеси толады, таркъаймайды), орта ёмюрледе европачыланы айтыўларындагъы Грааль бла (ётюрюкчюлени, аман иннетлилени таный биледи, аман адамгъа джукъ бермейди) ушаш джерлери барды (скифлени джигитлик этген эркишиге джылда бир кере сыйлы аякъдан суў ичириў адетлери бла да тенглешдирирчады); агунаны шартларын къарач.-малкъ. джомакълада тюбеўчю сейирлик гоппанда да кёребиз (джомакълада «ачыл гоппан, тол гоппан» деб айтылса, гоппан, агунача, кеси аш-суў бериб къояды); дагъыда нартланы сейирлик алтын чолпулары бла да тенглешдиригиз; къарач.-малкъ. айтыўла бла джомакълада джюрюўчю ол юч сейирлик саўут, бир ишексиз, берекетни, ашны-суўну, байлыкъны, мамырлыкъны берген сыйлы реликварийледиле. 

Нартланы бу сейир джыккырчыкъларыны атыны юсюнден айтханда, бизни сартын, таўрухланы джазыб алгъан Орусбийланы С. аланы орус тилге кёчюрген заманында агъуна деген къарач.-малкъ. сёзню орусчаландырыб /агуна/ деб берген болур: агъуна = акъ «тёгюлюу» + гъун этимни аффикси + а ат къураўчу аффикс > агъуна «агъыўчу, тёгюлюўчю», бёчкечикни таўрухдагъы джумушу да тёгюлюўдю. Тенгл.: озгъун = оз+гъун; тегене = тёг+ген+е, багъана = багъ+гъан+а). 


АГУНА – волшебный бочонок (чаша) нартов, которая при правдивом рассказе героя сама трижды наполняется и трижды переливается через край; прослеживается определенная параллель с рогом изобилия из греч. мифологии об Амалтее (агуна так же сама наполняется, не скудеет) и западноевропейской средневековой легендой о Граале (так же узнает недостойных, лжецов и т.д.); со временем в карач.-балк. волшебных и бытовых сказках, видимо, трансформировалась в чудесный гоппан (чаша), который при произношении вербальной формулы «ачыл, гоппан, тол, гоппан» (букв. «откройся, чаша, наполняйся, чаша»), выполнял функцию рога изобилия (или скатерти-самобранки); сравните также с легендой о волшебном золотом ковше нартов алтын чолпу. Все три волшебных сосуда из карач.-балк. мифологии, безусловно, являются сакральными реликвариями- вместилищами благоденствия, мира и достатка. 

Что касается имени волшебного бочонка, то, видимо, собиратель нартских сказаний С. Урусбиев при переводе использовал русскую транскрипцию /агуна/ от карач.-балк. агъуна (букв. «капающая», «разливающаяся») = акъ «капать» + гъун аффикс повелительно-желательного наклонения + а имяобразующий аффикс. (Ср.: багъана от др.-тюрк. багъ «узел, повязка» + гъан + а) «столб, привязь»; озгъун от карач-балк. оз «обгонять» + гъун «шалун»; тегене от карач.-балк. тёк «разлей» + ген + е «корыто» и т.д.

(Голосов: 1, Рейтинг: 5)

  • Нравится

Комментариев нет